Eğer geçmişte sergi veya bir yarışmaya göndereceğiniz fotoğraflarınızı basmaya çalıştıysanız, bu yazıyı neden yazmak istediğimi çok daha iyi anlayacaksınız. Emek vererek  çektiğiniz fotoğraflarınız, yine benzer emekler vererek işledikten sonra, baskı almak için kırtasiyenin kapısından girip, konuşmanın ilerleyen safasında ‘yazıcının kalibrasyonunu en son ne zaman yaptırdınız?’ sorusuna boş gözlerle bakan kırtasiyedeki arkadaşdan, size yanıt olarak "her üç ayda bir bakım yapılıyor ağbicim" yanıtını aldıktan sonra, fotoğraflarınızın basımı için maceranın başladığını anlıyorsunuz. Hiçbir mürekkep-kağıt kalibrasyonundan geçmemiş, en ucuz mürekkep, en ucuz kağıt kullanılarak çalışan kırtasiyelerde, tansiyonunuz her baskı sonrası artacaktır. Sadece birkaç yerde gerçek Fineart baskı alabileceğiniz İstanbul’da yaşamıyorsanız, bu durum sizin için zaten gelecekte de böyle olacaktır.

Aslında baskı dünyası böyleyken, monitör dünyası da bundan pek farklı değildir. Kalibrasyonlu ve kaliteli bir monitör kullanıp, oluşturduğunuz fotoğrafınızı, internet dünyasında yayınladığınızda, hiçbir kalibrasyondan geçmemiş olan ofis monitörlerinde görüntülendiğinde, sonuç kırtasiye baskısından farklı olmamaktadır. 

İşte fotoğraflarımı neden basmalıyım yazımın çıkış sebeplerinden birisi de bu idi. Fotoğraflarınızı baskı ile gerçek dünyaya getirirken, sizin beğendiğiniz renklerle ve tonlarla dünyaya gelebilmesi, yoksa kırtasiyedeki çocuğun ya da ofis monitörlerinin kalitesi kadar olan renk ve tonlarla değil.

Doğru baskı size, fotoğraflarınızda sizin istediğiniz rengi ve tonu sabitlemenizi sağlar. İşte bu benim fotoğrafım diyebilirsiniz.

Yaşınız müsaitse hatırlayacaksınız, renkli film fotoğrafı çektikten sonra, baskı konusunda endişelenmenize gerek yoktu. Her bir film üreticisi, filmin üzerine koyduğu kimyasal emülsüyonu ile sizin renk tonlarınızın nasıl olacağını belirliyordu. Kodak Velvia da manzara fotoğrafınız canlı renkleri üzerinde barındırırken, Kodak Portra ile çok güzel ten renklerini elde ettiğiniz fotoğraflarınız olurdu. 

Dijital dünyada ise hayat maalesef bu kadar basit değil. Fotoğrafınızı çektikten sonra, bilgisayarınızda, doğru renk uzayı ile  işlenmeli, bilgisayarınız da aynı renk uzayı ile yazıcınızla konuşmalıdır.

Sonuçta dijital fotoğraf dünyasınında kullanılan bütün ekipmanlarınız aynı standart dille konuşmadıkça, çektiğiniz fotoğraflarınızı hiçbir zaman istediğiniz renklerde ve tonlarda maalesef sunamayacaksınız.  

Eğer böyle bir derdiniz yoksa, bundan sonrasını okumanıza da gerek yok. :-)

Renk Uzayı-Renk Gamutu

Temelde dijital dünyada renkler RGB (Red, Green, Blue), kırmızı, yeşil, mavi renkler kullanılarak tamımlanır. Aşağıda gördüğünüz gibi, renk uzayını üç boyutlu bir şekilde hayal edin, 'Z' ekseni kırmızı, ‘X' ekseni yeşil, ‘Y' ekseni mavi. Fotoğrafçının ya da renk uzayını kullanmak isteyen profesyonellerin farklı ihtiyaçlarına göre çeşitli RGB renk uzay nesneleri tanımlanmıştır. Örneğin Adobe RGB 1998, daha geniş renk uzayı olan Pro Photo RGB ve her ikisinden daha dar renk uzayı olan sRGB.

 

Bu üç boyutlu renk nesnelerini, iki boyutlu bir yüzeye iz düşünümünü getirdiğimiz ve kıyasladığımız zaman, aralarındaki farkı daha net görebilirsiniz.

Yukarıdaki kare yeşillerin verildiği örnekte Adobe RGB değerleri (88, 249, 17)  olan soldaki yeşille, sRGB karşılığı olan yeşili sağda görebilirsiniz.  Aradaki farkı monitörünüzde göremiyorsanız, “monitörü seçimi” başlığını okuduktan sonra monitörünüzün tekrar gözden geçirin.

Aşağıdaki fotoğrafta Pro Photo RGB renk uzayını kullanan bir fotoğrafın, sRGB’ye dönüştürüldüğünde renklerin ne oranda değiştiğine çok dramatik bir örnek. Aslında bu örnek renk uzay seçimimizin, ne derece önemli olduğunu çok güzel bir şekilde yansıtmakta. 

Bugün bir DSLR ya da kompakt sistem makineleri ele aldığınızda, sizlere iki dünya sunacaktır; RBG ve sRGB.  Fotoğraflarımızı çektikten sonra işlemek ve detaylı görmek için kullandığımız standart monitörler, değil RGB’yi, sRGB’yi dahi eksik olarak görüntüleyebilmektedir. Ofis monitörlerinden bahsetmiyorum, onların durumları çok daha vahim. :-( Fotoğraf makinenizde çektiğiniz fotoğrafların, seçtiğiniz renk uzayında görüntülebilmesi ve basılabilmesi için bir standart oluşturulmuş ve bu standarda International Color Consorsium (ICC) adı verilmiştir. Ekranınızda çektiğiniz fotoğrafın doğru renklerle görüntülenmesini sağlamak amacı ile kalibre etmek durumundayız. İşte ekran kalibrasyonu cihazları (örnek Datacolor Spyder4PRO) ICC standardını kullanarak, renklerin belirlediğiniz renk uzayında görüntülenmesini sağlamaktadır. İşin güzel tarafı, ICC profiller, bilgisayarınızda kalibrasyon sonrasında işletim sisteminize yerleşirler. Bu sayede hangi fotoğraf işleme yazılımını açarsanız açın, ekran kalibrasyon sonrasındaki ICC profili ile açılacaktır.

Yazıcınızda ise durum biraz daha farklıdır; Evinizde fineart baskı alabilmek amacı ile kaliteli bir yazıcı barındırıyorsanız ve satın aldığınız yazıcının orijinal mürekkebini ve kağıdını kullanıyorsanız, bu durumda çok endişe edilecek bir konu yok diyebilirim. Hayır ben daha hesaplı mürekkep ve kağıt kullanacağım diyorsanız, bu durumda yeni bir ICC profili oluşturmanız kaçınılmaz olacaktır. İşin bu tarafının da son derece zevkli olduğunu söyleyebilirim.
Farklı mürekkep ve fotoğraf kağıdı seçeneklerini deneyebilmek ve yeni ICC profilleri oluşturabilmek amacı ile, çok gelişmiş profesyonel cihazlar olduğu gibi, daha basit kalibrasyon cihazları da mevcuttur. Ben bunlardan X-Rite ColorMunki Photo Color Management Solution ürününü Amerika’dan getirtebildim ve kullanmaya başladım. (Ülkemizde de satılmakta.) Hem monitör, hem yazıcı, hem de projeksiyon cihazı kalibrasyonu yapabilmesi beni bu anlamda çok rahatlattı diyebilirim. 

Evet biraz pahalı olabilir, ancak bana daha hesaplı kağıtla ve mürekkeple çalışma imkanı sağladığı düşünülürse, parasını çıkarıcak gibi duruyor.

Hangi Renk Uzaylarını Kullanmalıyım?

Günümüzde kullanılan fotoğraf makineleri, bizlere çektiğimiz fotoğrafların çok detaylı işlememize imkan tanıyan, ham halini yani RAW halini sunmaktadırlar. Çektiğimiz bu fotoğrafları Photoshop, Lightroom, Aperture gibi yazılımlar vasıtası ile işleyerek, TIFF ya da Jpeg formatlarına çevirmekteyiz.

Ekranda İşleme
Fotoğrafını çektikten sonra ya da tarayıcıdan geçirdikten sonra düzeltme işlemlerinizi Photoshop, Lightroom ya da Aperture da yapmak istiyorsunuz. Bu aşamada, fotoğrafınızın nasıl bir yol izleyeceğine karar verilmelidir. 

Fineart Dünyası: Eğer RGB 1998 uzay profilini kapsayan bir monitör kullanıyorsanız, durumunuz daha avantajlı olacaktır. Günümüz inkjet yazıcılarının RGB 1998 uzayının çoğunu kapsayan baskılar alabilmeleri sebebi ile bu renk uzayında kalabilirsiniz. (Fineart baskı alabileceğiniz bir yer ya da elinizde bu tür bir yazıcı mevcutsa.) Sensör teknolojisinin, günümüzde daha da gelişmesi sonucunda ProPhoto RGB uzayı ortaya çıkmıştır. Özellikle daha derin yeşil ve mor ihtiva eden bu renk uazayını gösterebilen bir monitör teknolojisi hali hazırda mevcut değildir. Bu renk uzayını ancak ve ancak saatlerini renklere vermek isteyen profesyoneller kullanmaktadır. Bu sebeple ProPhoto RGB renk uazayından uzak durmanızı öneririm.

Internet Dünyasına Yayın: Eğer internet dünyasına yayın yapacağım diyorsanız, bu durumda fotoğraf editörünüzün renk uzay seçim ayarını sRGB uzayına almanız daha uygun olacaktır. Çünkü Adobe RGB 1998 renk uzayında, yaptığınız düzeltme işlemleri ve renk seçimleriniz, internet dünyasının standart renk uzayı olan sRGB’ye geçerken farklılaşacak ve daha donuk renklere bürünebilecektir.

Standart Baskı Dünyası: Diğer bir durum ise çevrenizde fineart baskı yapan bir yer mevcut değilse ya da her halükarda standart baskı almak istiyorum diyorsanız, fotoğrafınızı işlerken sRGB renk uzayına geçirip işlemenizi öneririm. Her ne kadar firma sahiplerinin hedefi olmasa da :-) bu tür yerlerdeki yazıcıların çoğu sRGB dünyasını hedeflemektedirler. 

CMYK Dünyası: Eğer maceranız sizi CMYK dünyasında baskı almaya itiyorsa, bu durumda gerçekten bir macera hazır olun derim. Matbacılarla uğraşma macerasını bir kenara koyarsak, :-) CMYK renk uzayında renklerinizin doğru çıkabilmesi önünde temelde iki engel bulunmaktadır. Bu dünyanın renk uazayı (gamutu) RGB dünyasına göre oldukça kısıtlıdır. Bu sebeple baskı dünyasına iş yaparken renk uzayını, bu dünyaya çekerek, işlemenize devam etmeninizi öneririm. En azından CMYK dünyasında sizi bekleyen renk uzayını görebilecek ve renk-palet seçimlerinizi ona göre yapabileceksiniz. Bu dünyanın diğer bir zorluğu ise, RGB dünyasını kullanan monitörlerde her bir rengin, (kırmızı, yeşil ve mavi) gri ton değerleri birbirlerine eşitken, CMYK da bu durumun geçerli olmamasıdır. Bu sebeple RGB dünyasında kullanılan bir rengin tutturulması, matbacının maharetine ve matbaa makinesinin teknolojisine kalmış bir durumdur.  

Bu sebeple, eğer fotoğraf makinenizde kullandığınız renk uzayı Adobe RGB ise, fotoğrafınızı baskı ve internet dünyasına hazırlarken, fotoğraf editörünüzde fotoğrafınızı işlemeden önce iş akışınıza göre hedeflediğiniz renk uzayınına geçirmek en doğrusu olacaktır. 

Yazının Devamı.. Renk Yönetimi - Monitör Seçimi - 2/3