Çevremde fotoğraf tutkunlarının, fotoğraf seçimi ve işlenmesinin en önemli parçası olan monitöre yeterince önem vermediklerini görüyorum. Aslında günümüz fotoğrafçılığın en önemli parçalarından birisi olan monitörün, hak ettiği değeri alamamasını biz fotoğraf tutkunlarının bir kez daha sorgulaması gerektiğini düşünüyorum. Gelişen teknolojiyle birlikte, geçmişte sadece profesyonellerin erişebildiği monitörlerin benzerlerine insani fiyatlarla :-) artık sahip olabilmek mümkün.

Profesyonelseniz ve fotoğraf işleme konusunda renk dünyasında çok hassas çalışmam gerekir diyorsanız, monitör seçiminde önerebileceğim iki marka mevcuttur. Birisi Eizo diğeri ise Nec. Eizo Türkiye ülkemizde faal olarak bulunmaktadır, lakin Nec firması ne kendisi ne de bir distribütör aracılığı ile ülkemizde mevcuttur. Bu durum da profesyonelleri genelde Eizo satın almaya itmektedir.

Bu iki markanın dışında biz fotoğraf tutkunları için geliştirilmiş daha hesaplı monitör dünyası da bulunmaktadır. Bunlar içerisinde özellikle windows dünyasındaysanız bir miktar daha şanslısınız. 

Monitör teknolojilerinin gelişmesi ile birbirinden farklı teknolojide monitörler piyasada mevcut olup, bu büyük çeşitliliğin içerisinden doğru monitörü seçmek gerçekten büyük bir sorun durumundadır. Bu yazı sayesinde bu seçimi çok daha rahat yapabileceğinizi sanıyorum. 

Bir monitör seçerken pek çok teknik parametreye göz atmanız gerekmektedir, aşağıda bunları kısaca anlatıyorum.

Twisted Nematic (TN) ya da IPS Teknolojisi
Dünyada teknolojideki son trendler doğrultusunda şu anda temelde iki teknoloji kullanılmaktadır. Yaygın olarak kullanılan Twisted Nematikj (TN) panel monitör teknolojisi ve IPS (Inline Phase Switching) panel monitör teknolojisi. 

Fotoğraf monitörü olarak düşünüldüğünde temel sıkıntıları şu şekilde sıralanabilir. Günümüzde pek çok ekran kartının 24bit olduğu dünyada, bu monitörler sadece 6bit ile çalışmakta olup, doğal olarak sahip oldukları renk uzayları 8 bit olan IPS monitörlerden daha düşük seviyededir. Fotoğraf monitörü olarak diğer sıkıntıları ise, ekranda renk distorsiyon oranlarının yüksek olması, aynı zamanda farklı açılardan bakıldığında renk ve kontrast kayıplarının IPS monitörlere oranla yüksek seyretmesidir. TN monitörlerin sahip olduğu yüksek yanıt süreleri (response time) sayesinde, oyun bilgisayarları için idealdir. 

VA (Vertical Alignment LCD)TN ve IPS arasındaki bir teknolojidir. Performansları oldukça iyi olmasına karşın, forum sitelerinde yazılanlara göre bu performanslarını uzun süre sürdürememektedirler. Yoksa kontrast oranı, renk uzay kapsamı olarak oldukça iyi bir teknoloji olarak gözükmektedir. Eizo IPS haricinde VA teknolojisini de sunmaktadır. 

IPS monitörler; fotoğraf, video ya da grafik tasarım dünyası için üretilmiş monitörler olduklarını söyleyebiliriz. Genelde 8bit çalışma altyapılarıyla, sRGB ya da RGB renk uzaylarını kapsayan modellerini piyasada bulmak mümkündür. Ayrıca 170-178 derecelik görüş açısında dahi renklerde distorsiyon oluşturmamakta, aynı zamanda yüksek kontrast değerlerine sahip olabilmektedirler. TN/VA monitörlere göre oldukça pahalı olan bu teknoloji, zaman geçtikçe daha hesaplı hale gelmekte ve biz fotoğraf tutkunlarının erişebileceği seviyelere düşmektedir. 

Monitör Ebadı ve Ekran Oranları (Size / Aspect Ratio)
Ne kadar büyük monitör o kadar iyi!. Bu kuram tam olarak gerçekleri yansıtmasa da eğer fotoğrafçılık için yeni bir monitör tercihi yapacaksanız, minimum 24inç ile başlamanızı tavsiye ederim. Bir monitörün ebadını köşegeninin uzunluğu belirler. Yani 24inç monitör derken 24x2,54= 61cm anlamına gelmektedir. 

Diğer bir husus ise günümüzde sayıları giderek azalan 4:3 orana sahip bir monitör mü yoksa 16:9 oranına sahip olan bir monitör mü? Bu konuda da 16:9’un daha doğru bir tercih olacağı kanısındayım. Photoshop ya da benzeri bir editör programı kullanırken, kenarlarda araç çubukları için yeterince yer kalmasında fayda vardır. Zaten 16:9 destekleyen monitörler her halükarda 4:3 oranını destekleyebilmektedir. (16:10 oranı da piyasada mevcuttur.)

Monitör Çözünürlüğü (Resolution)
Günümüzde monitörler sahip oldukları doğal, optimum, çözünürlükleri ile anılmaktadır. Ekran çözünürlüğü seçerken 1920x1200 çözünürlüğe sahip bir ekran ideal bir başlangıç olacağı kanısındayım. 

Doğal çözünürlük ne kadar artarsa o denli detay görüntünün artacağını anlayabiliriz.

Monitör kalitesini belirleyen diğer bir ölçüm ise piksellerin merkezlerinden merkezlerine olan mesafedir. Bu ne demek; Aynı monitör ebatlarına sahip olan iki 24inç monitörü kıyaslarken, verdiği 'pixel pitch’ değeri küçük olan monitörün diğerine göre detay gösterme kalitesi daha yüksek olacaktır. Birisi 0,248 değeri ne sahipken diğeri 0,277 ise doğal olarak 0,248 daha iyi detay gösterebilen bir monitör olacaktır. (Şu şekilde düşünebilirsiniz; aynı ekran boyutunda pikseller arası mesafe azaldıkça daha sık piksele sahip olacak ve daha detaylı görüntü elde edilecektir.)

Kontrast Oranı (Contrast Ratio)
Kontrast oranı, ekranda görebildiğiniz en aydınlık nokta ile en karanlık noktanın oranını verecektir. Kısacası monitörün fotoğrafınızın tonlarına karşı olan duyarlılığı kontrast oranı ile belirlenmektedir. Genelde 800:1 oranı size iyi bir seçenek sunmaktadır. Kalibrasyon sonrasında bu oran değişebilir. 

Bazı anlamsız kontrast rakamları gördüğünüz takdirde bunları göz önüne almayın, çünkü bu değerler dijital olarak çoğaltılmış değerlerdir. (80.000:1 gibi) Siz doğal kontrast değerine bakmalısınız. Bu değerler de iyi bir monitörde 700:1 ila 1000:1 civarında olmalıdır.

Parlaklık (Brightness)
Özellikle pazarlama taktiği olarak monitör üreticileri, kalibrasyonları yapılmış bir şekilde monitörlerini piyasaya sürseler de, parlaklıklarını oldukça yüksek seviyeye çıkararak albenisini artırmaya çalışırlar. Monitörlerimiz arkadan aydınlatılmaktadır. Halbuki baskılarımız bize kağıdın üzerinden yansıyan ışığı vermektedir. Bu sebeple parlaklığı yüksek olan bir monitörde fotoğraflarımızı işledikten sonra, doğal olarak baskı işlemi sonrasında, kağıda bastığımız fotoğraflarımız bize daha karanlık görünecektir.

Parlaklık ölçü birimi cd/m2 (candle/m2 yani mum/m2 ya da Nit) olarak belirlenmiştir. (1 nit = 1 cd/m2)

Pek çok monitörde bu değerler 200-300 cd/m2 cinsinden belirtilmişken, eğer monitörünüz bunu rakamsal olarak cd/m2 değerini sizinle paylaşıyorsa, bu değeri 120 cd/m2 değerlerinde tutmanız uygun olacaktır.

Diğer taraftan, çevre ışık değerini hesap eden iyi bir kalibrasyon cihazı, monitörün parlaklık değerini yukarıda bahsi geçen yaklaşımla kısacaktır.

Renk Uzayı-Gamut (Color Space)
Bundan önceki yazıda detaylı olarak anlatıldığı gibi, monitörün sahip olduğu renk uzayı (gamut) genişliği sizin hangi dünya için fotoğraf üretmeyi hedeflediğinize bağlı olarak değişecektir. Fotoğraf makinem ister RGB 1998 çeksin ben sadece internet dünyasına yönelik baskı alacağım diyorsanız sRGB’yi karşılayan bir monitör seçimi yeterli olacaktır. 

Hayır ben fotoğraflarımın baskısını da alacağım ve makinem ne görüyorsa olabildiğince ona yakın görmek ve basmak istiyorum diyorsanız bu durumda geniş renk uzayı olan RGB 1998’i olabildiğince destekleyen monitörler seçmeniz gerekecektir. 

Bu tür monitörlerin teknik bilgileri kısmında %95, %98 RGB renk uzayını desteklediğine dair bilgiler mevcuttur. Bu monitörler de genelde 8 bit çalışma prensibi ile 16.7 milyon rengi destekleyen monitörlerdir. (Fotoğraf makineleri, 10, 12 hatta 14bit çalışmaları sebebiyle, doğal olarak bugünkü teknolojide bizlerin ekranlarımızda hiçbir zaman göremeyeceği renk uzaylarına sahiptirler.)

Mat/Parlak (Matte/Glossy)
Parlak ekranlar, kontrastları daha belirgin hale getirir, renkler daha bir ışıldar, albenisi daha yüksektir. Ancak hedefiniz baskıya doğru gidecekse, kaçınılmaz şekilde mat ekranlar tercih edilmelidir.

Parlak ekranlar daha çok eğlence üzerine hedeflenen ekranlar olup, mat ekranlar ise baskıya yönelik daha profesyonel ekranlardır.

İlk başta albenisi düşük olan mat ekranlar, kullandıkça ne kadar doğru bir seçim yaptığınızı size ispat edecektir.

Eğer fotoğraf sizin için bir tutkuysa, parlak ekran almayın!!

Bakış Açısı (Viewing Angle)
Parlaklık, kontrast ve renkler bakış açısına bağlı olarak değişebilir. Bu da sizin hatalı fotoğraf işlemenize yol açabilir. 170 derece ve üstünü destekleyebilen  monitör seçimleri doğru yaklaşım olacaktır. 

LED Teknolojisi
Eğer LED teknolojisine sahip bir monitör almayı planlıyorsanız, monitörün WLED teknolojisinde olmadığından emin olun. WLED teknolojisi renk üretiminde size performanslı sonuçlar vermeyecektir. 

Bağlantı (Connection)
Monitörünüzün bilgisayarınıza bağlantısını gerçekleştirmek için HDMI ya da DVI teknolojisi kullanılmalıdır. VGA bağlantı dönemi kapanmıştır. 

--

Aşağıdaki tabloda günümüz teknolojisinde tercih edebileceğiniz monitör tablosunu paylaşıyorum. Yukarıda bahsettiğim gibi eğer bilgisayarınızın işletim sistemi windows ise oldukça şanslısınız diyebilirim. 

Eğer Mac OSX dünyasındaysanız, bu durumda seçenekleriniz oldukça azalmaktadır. Çünkü hem IOS dünyası renk yönetimini hem de geniş Adobe RGB renk uzayını hem de yukarıdaki parametreleri tam anlamıyla karşılayan monitörler maalesef NEC ve Eizo'dan başka markalarda şimdilik gözükmemekte.

Bu sebeple fiyat performans olarak sRGB renk uzayına razıysanız Apple Tunderbolt Display seçimi şimdilik en ideali olacaktır. (Bu arada Apple Tunderbolt Display, NEC ve Eizo ile kıyaslandığında, zannedildiği kadar sofistike bir monitör değildir. Doğal olarak NEC ve Eizo’ya göre fiyatı da çok daha hesaplıdır.)